Święto Konstytucji 3 Maja

Konstytucja 3 maja jest jednym z symboli naszej niepodległości. Na obradach Sejmu Wielkiego w latach              1788 – 1792 pojawiły się sugestie o przeprowadzeniu reformy ustrojowej. Konstytucja 3 maja, to właściwie Ustawa Rządowa, którą uchwalił 3 maja 1791 roku król Stanisław August Poniatowski. Regulowała ona ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konstytucja była pierwszą w Europie oraz drugą na świecie tuż po konstytucji amerykańskiej z 1787 roku. Wprowadziła ona monteskiuszowski trójpodział władzy, a przy tym niosła gwarancję swobód obywatelskich, tolerancję oraz tradycje chrześcijańskie. Miała na celu zlikwidowanie wad systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów opartego na demokracji szlacheckiej oraz wolnej elekcji. Dodatkowo Konstytucja 3 maja znosiła liberum veto.

Ustawa Rządowa uchwalona 3 maja 1791 roku

Ustawa rządowa zapoczątkowała reformy ustrojowe, choć nie zlikwidowała ówczesnych podziałów stanowych.  W okresie zaborów Ustawa Rządowa stała się synonimem działań ratowania ojczyzny oraz symbolem polskości.  Konstytucja była też inspiracją dla artystów, między innymi dla Jana Matejki czy Adam Mickiewicz.

“Konstytucja 3 maja 1791 roku” – obraz Jana Matejki

Trzeba pamiętać, że ojcowie „Ustawy Rządowej” Hugo Kołłątaj, Stanisław August Poniatowski, Stanisław Małachowski, Ignacy Potocki czy Scypion Piattoli, czerpali z idei głoszonych przez myślicieli oświecenia. Konstytucję w chwili jej uchwalenia postrzegano, jako źródło modernizacji państwa.

Konstytucja 3 maja była próbą zaangażowania obywateli w ratowanie Rzeczypospolitej przed atakami państw ościennych poprzez przeprowadzenie reform demokratycznych oraz wzmocnienia państwa.

Akt uchwalenia Konstytucji 3 maja dokonał się na przekór tragicznemu położeniu, w jakim znajdowała się Rzeczypospolita u schyłku XVIII wieku. Wierzono, że zbiorowy wysiłek może doprowadzić do odrodzenia państwa. Te próby okazały się impulsem dla kolejnych pokoleń Polaków i odradzającej się w XX wieku Rzeczypospolitej.

Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 roku – obraz Kazimierza Wojniakowskiego

Rocznicę uchwalenia „Ustawy Rządowej” po raz pierwszy uroczyście obchodzono w 1792 roku. Święto państwowe w dniu 3 maja przywrócono w 1919 roku tuż po odzyskaniu niepodległości, a oficjalnie ponownie zniesiono w 1951 roku. Wspominanie Konstytucji było zakazane w okresie zaborów, okupacji podczas II wojny światowej i marginalizowane w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Komunistyczne władze postanowiły zlikwidować obchody trzeciomajowe ze względu na ich narodowo-katolicki charakter. Przez kilkadziesiąt lat nie odbywały się żadne uroczystości państwowe i kościelne związane z trzecim maja. Dopiero w 1981 roku odbyły się oficjalne i uroczyste obchody rocznicy Konstytucji 3  maja. Ostatecznie powrócono do jego obchodzenia w 1990 roku. 2021 rok został ustanowiony Rokiem Konstytucji 3 maja.

Konstytucja 3 maja jest wciąż jednym z najważniejszych aktów prawnych, która na stałe wpisała się w dzieje naszego państwa.